الفو از وقـایعفارس آنکه میرزا قوام الـدینبهبهانیمشـهور به میرزا قوماکهشـرححالشدر ذیلعنوانبلوککوهگیلویه و بهبهاندر
گفتار دویماینفارسنامه ناصریبیایدوچندینسالبودکه ازکوهگیلویه و بهبهانآواره بود، درسالگذشته بیاجازه امنایدولت
به بهبهانآمد1» و محمدکریمخانحاکمرا عذرخواسـته، روانهاش داشتوچونآنخبر بهشیراز رسید، نواب- بهرام میرزا معز
الـدوله رقمایـالت کوهگیلویه و بهبهـانرا برایمیرزاسـلطانمحمـدخـانکه برادرزاده و دامـاد میرزا قوما بود فرسـتاد و میرزا قوما،
اعتنائیبه میرزاسـلطانمحمـدخان ناکرده، مالیات دیوانیراصـرف تعمیر قلعهجات و مواجب نوکر مینمود و میرزا سـلطانمحمد
خاناز اعمالاو نمندوشـکایت او را بهشـیراز مینوشت و میرزا قوما، نارینقلعه بهبهانراکه درکناره بلده است تعمیریلایق
نمود وسـیورساتیلاـیقدر آنانبـارکرد و تصـرفیتمـام در نواحیرامهرمز و فلاـحینمود و قلعهچمملا2»که از توابـعرامهرمز
است تعمیر نمود وسـیورسات فراواندر آنانبار فرمود و موافقتش با میرزاسـلطانمحمدخانبه مخالفت رسیدو هر روزجمعیاز
طرفینبا همجنگکرده، روزیدوسه نفریکشـته میگشت وچونمشایخاعراب شـریفات با میرزا قوما موافقتیداشـتندوسر در
اطاعت نواب والا،خانلر میرزا احتشام الدولهحاکمعربستاننداشتند، نواب- معزیالیهسلیمانخانسهام الدوله ارمنی3» برادرزاده
منوچهرخـانمعتمـدالـدوله را مـأمور به نظمفلاـحیو اعراب شـریفات فرمود وچونتکیه اعراب شـریفات، میرزا قوما بود وسـهام
الـدوله مأمور به تـدمیر او نبود، مسـئله را از امنایدولت سؤالنمود و بعـداز اجازه بنایکاوش با اعراب گـذاشت و میرزا قوما برای
حمایت آنها با هزار نفرسوار و پیاده وارد قلعهچمملاکه درکنار رودخانهکردسـتانبهبهانوسهجانب او را آب فراگرفته،گردید
و میرزا محمدرضاخانولدارشد
______________________________
(1). رک: ناسخالتواریخ،ج3،ص344.
(2). رک: فارسنامه ناصری،گفتار دوم.
(3). رک: ناسخالتواریخ،ج3،ص345.
فارسنامه ناصری،ج1،ص: 796
خود را بـاجمعیازسوار و پیـاده به امـداد اعراب فرسـتاد وچونبرابر اردویسـهام الـدوله رسـیدندجنگیسـخت درانـداختولی
شکست یافت و میرزا قوما به مدد پسـر از قلعهچمملادرآمد،شکست- یافتگانرا فراهمآورد و در برابر اردویسهام الدوله نشیمن
نمود وسـهام الـدوله علیرضـاخـانبختیاریرا مأمور بهشبیخونبه قلعهچمملانمود وسوارانبختیاریاز آب رودخانهکردسـتان
گذشتندوچندنفرسوار غرقآب فناشدندو قلعه را محاصره نمودندبا آنکه اهالیقلعه نهایت جلادت را نموده، ده نفر از بختیاری
را هـدف گلوله تفنگنموده، بکشـتندو بیستو دو نفر [را] زخمدارکردند، فتوریدرحالسوارانبختیارینشده، قلعه را به قهر و
غلبه بگرفتندو برجو بارهاش راخراب کردندوچندتوپ کوچکبه دست آوردندو توپ بزرگیکه از زماننادرشاه در اینقلعه
مانـده بود،چونبردنآندشوار بود، آنرا درهمشکسـتندو میرزا قوما و میرزا- محمدرضاخانبعداز فتحقلعهچمملا، بیدرنگبا
همراهانخود ازسواره و پیادهکوهگیلویهایعود به بهبهاننموده، در نارینقلعه توقف نمود وسـهام الـدوله با اردویچهار پنجهزار
نفرسواره و پیاده از دنبالمیرزا قوما وارد بهبهانگشـته، نارینقلعه را محاصـره نمود و میرزاسـلطانمحمـدخانحاکمبهبهانکه از
اعمالمیرزا قوما نمنـدبود باچریککوهگیلویه در اطاعت سـهام الدوله درآمدو مدت چهار ماه زمانمحاصـرهشدو هر روزه
بهگلوله توپ، برجو بارویقلعه راسوراخمینمودنـدوچونکار بر میرزا قوما تنگشد، در نیمهشبیفرارکرده پناه به قلعهگلاب
1» هفتفرسـخ،جنوبیبهبهـانبرد وشـرحآندر ذیـلقلعههایکوهیفارس درگفتار دویماینفارسـنامه بیایـدوسـهام الـدوله،
نـارینقلعه بهبهـانراخراب نمود وچونازحالمیرزا قوما مطلعگشت بیتأملبه مصاحبت میرزاسـلطانمحمـدخانبهجانب قلعه
گلاب رفتند 2» و قلعهخـداآفرینرا محاصـره نمودنـدو مراد علی3» نـامکه ازخویشـانکلاـنتر قلعهگل
درباره این سایت